Kuvarsit

1. GİRİŞ


1.1. Tanım ve Sınıflama


Kuvarsit; genel olarak kuvars kumu tanelerinin, silisten meydana gelmiş bir çimento ile birbirlerine çok sağlam şekilde bağlanmalarıyla oluşmuş bir kayaç olup, sedimanter ve metamorfik olmak üzere 2 çeşidi mevcuttur.


Kuvarsitin kimyasal bileşimi, kuvars, kumtaşı (kuvarslı gre) ve kuvars kumu gibi SiO 2 olup, ancak kuvarsit içerisinde çeşitli miktarlarda feldspat, mika, kil, manyetit, hematit, granat, rutil, kireçtaşı v.b. bulunabilir. Bileşiminde % 95'den fazla SiO 2 bulunan kuvarsitlere "Ortokuvarsit" denilmekte olup, sanayide genellikle ortakuvarsitler kullanılmaktadır.


Kuvarsit direnci çok, sağlam ve aşındırıcı kayaçtır. Bu nedenle istihracı ve öğütülmesi oldukça güç ve pahalıdır. Bu sebeple de kuvarsit üretimi, aynı kimyasal bileşimde bulunan kuvars kumu ve kumtaşından (kuvarslı gre), ayrıca daha saf olan kuvarstan, sonra tercih edilmektedir.


Kuvarsitler SiO 2 içeriği yüksek ve demir içeriği % 0,4'den az olması durumunda cam ve seramik sanayiinde kullanılabilmektedir. Ayrıca refrakter (silika tuğla), metalürji (demir ve ferrokrom), inşaat (hafif gazbeton yapı elemanları üretimi) sanayiinde de çeşitli amaçlarla kuvarsit kullanılmaktadır.


1.2. Sektörde Faaliyet Gösteren Uluslararası Organizasyonlar


Sektörde faaliyet gösteren başlıca uluslararası organizasyonlar Arjantin, Avusturya, Belçika, Macaristan, Güney Afrika Cumhuriyeti, İspanya ve Norveç gibi ülkelerde bulunmakta olup, bunlar kuvarsitle birlikte kuvars ve kuvars kumu ithalat ve ihracatıyla uğraşmaktadır.


2. DÜNYADA MEVCUT DURUM


2.1. Rezervler


Dünya kuvarsit rezervleri konusunda bilgi sağlanamamıştır. Genellikle tüm ülkelerde geniş kuvarsit rezervleri bulunmaktadır.


2.2. Tüketim


2.2.1. Tüketim alanları


Kuvarsit; kuvars, kuvars kumu, ve kuvarslı grenin kullanıldığı tüm alanlarda kullanılabilir. Başlıca tüketim alanları, cam, seramik, boya, detarjan, dolgu, hafif gazbeton yapı elemanları (Ytong), silika tuğla ve ferrosilisyum üretiminde, hammadde olarak, ayrıca ferrokromun ara ürünü olan silika ferrokrom üretiminde ve demir çelik sanayiinde yüksek fırınlarda asit-baz dengesinin sağlanmasında tüketilmektedir.


2.2.2. Tüketim miktar ve değerleri


Uluslararası istatistiklerde kuvars kumu, kuvars, kumtaşı (kuvarslı gre) ve kuvarsit tüketimleri tek kalemde belirtildiğinden, kuvarsitin dünya tüketimi hakkında bilgi sağlanamamıştır.


2.3. Üretim


2.3.1. Üretim yöntemi ve teknoloji


Kuvarsit tüm dünyada açık işletme yöntemiyle ve iş makinalarıyla üretilmekte olup, delme, patlama, kırma ve öğütme işlemlerinden geçirilerek kullanılmaya hazır hale getirilmektedir.


2.3.2. Ürün standardı


Kuvarsit kullanılacağı sektöre göre ayrı ayrı standartlarda işlenmektedir.


Örneğin:

Cam Sanayii: SiO 2 miktarı en az % 96, Fe miktarı % 0,4'den daha az

Gazbeton (Ytong) üretimi: SiO 2 miktarı en az % 90, Fe miktarı en çok % 2


Demir Çelik Sanayii: SiO 2 miktarı en çok % 95

Ferro Krom üretimi: SiO 2 miktarı en az % 96 olmalıdır.


Ayrıca kuvarsit parça büyüklüğü de kullanılacağı yere göre değişmektedir.


2.3.3. Sektörde üretim yapan önemli kuruluşlar


Dünyada kuvarsit üretiminde öne geçmiş ülkeler ve kuruluşlarla ilgili bilgi bulunamamıştır. Ancak Avrupa'daki önemli üretici ülkeler ve üretim miktarları 2.3.5. bölümünde belirtilecektir.


2.3.4. Mevcut kapasiteler ve kullanım oranları


Dünya kuvarsit üretim kapasitesi ve kullanım oranları bilinmemektedir.


2.3.5. Üretim miktar ve değerleri


Avrupa'da kuvarsit üretimi yapan 8 ülkenin 1986-1990 yılları arasında üretim muktarları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. (1000 ton olarak)


TABLO 1. Avrupa kuvarsit üretimi

Ülkeler
1986
1987
1988
1989
1990

Avusturya (Kuvarsit+Kuvars)
196
196
167
263
249

Almanya
339
290
297
300
283

Macaristan
33
30
42
24
31

İtalya
250
250
250
250
250

Norveç (Kuvarsit+Kuvars)
800
800
800
800
800

Portekiz
600
600
568
600
575

İspanya
774
910
715
715
700

İsveç
1 425
1 317
1 220
1,2
1,2

Yugoslavya (Kuvarsit+Kuvars)
239
260
226
183
172


* Kaynak : Minerals Yearbook, 1990, Volume: III.


2.3.6. Birim Üretim Girdileri


Dünya kuvarsit üretimindeki birim üretim girdi miktar ve değerleri bilinmemektedir